publikacje

Kościerzyna i powiat kościerski w latach II wojny światowej

ze wstępu:

„(…) Praca składa się ze wstępu, trzynastu rozdziałów przedstawionych w układzie problemowo-chronologicznym, zakończenia, bibliografii i indeksów. Wzbogacono ją także ciekawym materiałem ikonograficznym. Podjęte próby ujednolicenia tekstu nie zawsze były możliwe, więc – jak to jest zazwyczaj w przypadku prac zbiorowych – każdy z rozdziałów jest efektem indywidualnego spojrzenia i stylu autora.
Rozdział pierwszy Przygotowania do wojny i przebieg działań wojennych przygotował mgr Bogusław Breza.
Rozdział drugi Ogólne założenia polityki niemieckiej na polskich ziemiach wcielonych do Rzeszy opracował prof. UG dr hab. Bogdan Chrzanowski, od wielu lat prowadzący badania głównie nad polskim Państwem Pod¬ziemnym na Pomorzu, konspiracją pomorską. Rozdział ten wykracza poza zakres terytorialny monografii, bowiem to, co działo się w okresie okupacji w Kościerzynie i powiecie, było wynikiem polityki zastosowanej na wszystkich ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy. W związku z tym czytelnik ma możliwość lepszego zrozumienia problematyki poruszanej w kolejnych rozdziałach.
Rozdział trzeci Tworzenie niemieckiej administracji i jej zadania napisany został przez dr. hab. Piotra Semkówa, mającego w swym dorobku prace dotyczące drugiej wojny światowej na Pomorzu.
Rozdział czwarty Eksterminacja i polityka represji napisała mgr Elżbieta Grot, zajmująca się od wielu lat problematyką obozu Stutthof oraz eksterminacji na terenie Pomorza w okresie okupacji niemieckiej.
Rozdział piąty Wysiedlenia jako element germanizacji przygotował prof. US dr hab. Bolesław Hajduk, który opublikował już wcześniej wyniki swoich badań nad problematyką wysiedleń na terenie Kaszub i Kociewia. Ukazał w nim nie tylko syntetyczny obraz tych wysiedleń, ale także za-mieścił dość obszerne niekiedy fragmenty relacji wysiedlonych, opisujące ich dramatyczne losy.
Rozdział szósty Kształtowanie nowych stosunków narodowościowych przygotował ks. dr Leszek Jażdżewski, prowadzący badania szczegółowe nad niemiecką polityką narodowościową na Kaszubach. Jest autorem nie tylko pracy doktorskiej, ale także artykułów poświęconych tej problematyce.
Rozdział siódmy Gospodarka i jej przystosowanie do zadań wojennych Niemiec napisał mgr Krzysztof Jażdżewski, który dotychczas koncentrował swe badania na historii wsi ziemi kościerskiej oraz dziejach leśnictwa na terenie Pomorza Gdańskiego.
Rozdział ósmy Kultura. Oświata. Życie religijne opracowany został przez mgr. Bogusława Brezę, mającego już pewne doświadczenie w ba¬daniu tej problematyki, bowiem wcześniej napisał podobny rozdział w monografii miejscowości Lipusz i Dziemiany oraz kilku innych publikacjach. Rozdział dziewiąty Opór społeczny i działalność konspiracyjna przygotował prof. UG dr hab. Andrzej Gąsiorowski, od wielu lat zajmujący się różnymi aspektami niemieckiej okupacji na Pomorzu Gdańskim, w tym problematyką konspiracji pomorskiej i polityki represyjnej władz niemieckich na tym terenie. Rozdział dziesiąty Postawy Niemców w Kościerzynie i powiecie – napisany wspólnie przez dr Alicję Paczoską-Hauke i dr. Tomasza Rabanta, starających się ukazać ten pomijany często – chociaż niezwykle interesujący – problem, łamiąc dotychczasowe stereotypy. Rozdział jedenasty Końcowy okres okupacji przygotował dr hab. Piotr Semków, dla którego problem ten stanowił nowe wyzwanie badawcze. Rozdział dwunasty Deportacje mieszkańców Kościerzyny i powiatu kościerskiego do ZSRR w 1945 roku i początkowy okres działalności nowych władz opracowany został przez dr. hab. Mirosława Golona, od kilkunastu lat zajmującego się badaniami dotyczącymi sytuacji na Pomorzu Gdańskim po zajęciu tego terenu przez wojska radzieckie oraz pierwszymi latami powojennymi. Rozdział trzynasty Zmiany nazw miejscowych powiatu kościerskiego opracował prof. dr hab. Edward Breza, od lat zajmujący się m.in. nazewnictwem. W celu lepszego zrozumienia zmian dokonanych w latach 1939-1945 w rozdziale tym – odmiennie niż w pozostałych – znacznie wykroczono poza ramy chronologiczne nakreślone w tytule monografii. Ten świadomy zabieg wynikał z tego, że w niemieckich nazwach miejscowości z okresu okupacji znajdować można zarówno inspiracje z różnych wcześniejszych okresów, jak i zupełnie nowe toponimy. Pozostawiono też – zastosowany przez autora – zapis bibliograficzny odmienny niż w pozostałych rozdziałach. Pracę kończy Bibliografia, w której zostały zamieszczone źródła i publikacje wykorzystane w poszczególnych rozdziałach. Scalono je, podzielono według typów i rodzajów oraz uporządkowano alfabetycznie. Jest oczywiste, że przypuszczalnie prezentowana praca nie zadowoli wszystkich i pojawią się uzupełnienia czy nawet krytyczne głosy. Dobrze nawet by było, gdyby ukazaniu się pracy towarzyszyła rzeczowa i pozbawiona akcentów emocjonalnych dyskusja. Jest to normalne zjawisko w działalności naukowej i jeżeli tak się stanie, to znaczy, że monografia ma szansę zainspirować dalszy rozwój badań, przyczyniając się – być może – do powstania kolejnego dzieła, nie tylko pełniejszego (uzupełnionego o nieznane dotąd źródła i przekazy), ale także staranniej zweryfikowanego.
Cały zespół autorski składa serdeczne podziękowania przede wszystkim władzom samorządowym w osobach Burmistrza Marcina Modrzejewskiego oraz Przewodniczącego Rady Miasta Kościerzyny Andrzeja Gierszewskiego. Dziękujemy także przedstawicielom różnych instytucji oraz tym osobom, które miały swój udział w powstaniu tego dzieła, zwłaszcza mieszkańcom miasta i powiatu przekazującym swe relacje, wspomnienia, dokumenty osobiste i zdjęcia. Szczególne podziękowania należą się jednemu z inspiratorów pracy i wydawcy, czyli Muzeum Ziemi Kościerskiej w Kościerzynie, którego dyrektor Krzysztof Jażdżewski nie tylko starał się o wydanie tej pozycji, ale także aktywnie uczestniczył w tym przedsięwzięciu naukowym jako autor jednego z rozdziałów.”

prof. UG dr hab. Andrzej Gąsiorowski